عنوان: مبانی نظری و پیشینه تحقیق سبکهای فرزندپروری متفاوت (سهل گیر، مقتدر و استبدادی) از لحاظ سازگاری هیجانی-اجتماعی و تحصیلی
فرمت فایل: word
تعداد صفحات: 58
امروزه محققان در خصوص سبکهای فرزندپروری والدین و تأثیراتی که هر یک بر رشد کودکان دارند، به بحث و بررسی پرداخته و الگوهای متفاوتی را ارائه داده اند. عمدهی مطالعات و مدلهای ارائه شده در این حوزه، بر دو بعد، پذیرش-پاسخ گویی[1] و درخواست-کنترل[2] تأکید دارند (دارلینگ[3] و اشتاین برگ[4]، 1993؛ مک کوبی[5] و مارتین[6]، 1983). بعد اوّل فرزندپروری (پذیرش- پاسخ گویی)، نشان دهندهی والدینی است که حمایت کننده بوده و به نیازهای فرزندانشان حساس هستند، تمایل دارند به کودکان خود محبت کنند و آنها را تحسین نمایند. والدین پذیرا و پاسخگو، با عاطفه هستند ، اغلب با مهربانی ، تحسین و تشویق با فرزندانشان برخورد می کنند؛ آنها همچنین، موقعی که، کودک رفتار ناشایستی انجام میدهد فوراّ او را تنبیه نمیکنند. والدینی که کمتر پذیرا و پاسخگو هستند، از فرزندان خود ایراد میگیرند، آنها را تحقیر و تنبیه میکنند و به آنها توجهی نمینمایند (سیگلمن، 1999).
بعد درخواست- کنترل، بر کنترل والدین بر تصمیمات فرزندان اشاره دارد. والدین کنترل کننده و درخواست کننده یک سری قوانین را برای کودکان قرار میدهند و از آنها انتظار دارند که از قوانین پیروی نمایند. آنها رفتار فرزندان را مشاهده و نظارت میکنند تا مطمئن شوند که، مقررات توسط فرزندان اجرا میشود. والدینی که کمتر سخت گیر و کنترل کننده هستند، درخواستهای کمی از فرزندان دارند، و به آنها اجازه میدهند که استقلال و خودمختاری بیشتری در محیط اطرافشان داشته باشند. با توجه به این دو بعد، چهار سبک فرزندپروری عبارتند از: مقتدر[7]، مستبد[8] (سلطه جو)، سهل گیر[9] و غفلتگرا[10] (دارلینگ و اشتاین برگ، 1993، مک کوبی و مارتین، 1983).
بالا پایین
| مقتدر - درخواست های منطقی - اجبارهای باثبات - حساس بودن - پذیرش فرزندان | مستبد قوانین و درخواست های زیاد توضیحات کم حساسیت پایین نسبت به نیازها و دیدگاه های فرزندان |
| سهل گیر قوانین و درخواست های کم به فرزندان آزادی بیشتری توسط والدین آسان گیر داده می شود. | بی توجه یا غفلت گرا قوانین و مقررات اندک عدم توجه به نیازهای فرزندان درگیر نشدن والدین در تربیت |
شکل 1-2: سبکهای فرزندپروری (اقتباس از مک کوبی و مارتین، 1983)
والدین مقتدر از انتظارات بالا و خودکنترلی فرزندانشان برخوردار بوده و سطوح بالایی از حساسیت، تعامل هیجانی و درگیری را از خود نشان می دهند. این والدین انعطاف پذیر و درخواست کننده هستند، عقاید و نظرات فرزندانشان را در نظر میگیرند ولی محدودیتهایی اعمال میکنند. نوجوانان را در تصمیم گیریهای خانواده دخالت میدهند و برای فرزندان خود احترام قائل هستند. والدین مستبد، دارای درخواست- کنترل بالا و پذیرش- پاسخ گویی پایین هستند. والدین قوانین زیادی را برای کودک وضع میکنند، و انتظار دارند که آنها کاملا از قوانین اطاعت کنند، به ندرت به فرزندان خود در مورد قوانین توضیح میدهند و اغلب از روشهای منفی، مانند تنبیه فیزیکی برای مطیع کردن کودکان استفاده میکنند. در برخورد با نیازهای رشدی فرزندانشان حساسیتی نشان نمیدهند و پشتیبانی عاطفی کمی را نسبت به آنان اعمال می کنند. در شیوهی سهل گیر، پذیرش- پاسخ گویی بالا ولی درخواست گری و کنترل پایین است. این والدین، کودکان خود را تشویق میکنند که تکانههای خود را ابراز کنند، و به ندرت بر رفتار آنها کنترل دارند، به همین دلیل در رفتار فرزندان این شیوهی فرزندپروری، بی نظمی زیادی، مشاهده میشود (سیگلمن، 1999). در فرزندپروری بی توجه، این گروه، هم بعد کنترل- درخواست گری و هم پذیرش- پاسخ گویی پایین است. والدین، خیلی درگیر تربیت کودکان نیستند، به نظر میرسد که نگران آنها هم نمیباشند. این والدین آنقدر در مشکلات خود غرق هستند که نمیتوانند، انرژی کافی را برای تعیین و اجرای قوانین بگذارند ( مک کوبی و مارتین، 1983).
دایانا بامریند[11] (1991) سبکهای فرزندپروری را شامل رفتارهای متنوع، بهنجار و طبیعی میداند که والدین به منظور کنترل و اجتماعی کردن کودک خود به کار میبرند. بامریند با مشاهدهی فعالیتهای کودکان و با توجه به ویژگیهایی همچون خودکنترلی، استقلال و عزت نفس به نمره گذاری رفتارشان میپرداخت. سپس با والدین مصاحبه کرد و به مشاهدهی تعاملهای والد-کودک در خانه و آزمایشگاه خود پرداخت.
وی دریافت والدین از 4 بعد مهم با یکدیگر متفاوتند:
ابراز محبت: محبت لازمهی رشد عاطفی کودک است و عدم وجود محبت در تعاملات والدین و فرزندان باعث ایجاد مشکلات روانی میگردد. والدین در محبت کردن به کودکان باید وضع اعتدال را رعایت کنند (برگر، ترجمه سعدی پور، 1388).
راهبردهای انضباطی،کنترل: داشتن قوانین و چهارچوبها و نظارت بر اجرای قوانین میباشد. در خانواده میبایست بین والدین و فرزندان، قوانین و باید و نبایدهایی وجود داشته باشد و افراد خانواده مکلف به اجرای آن باشند و نظارت بر اجرای آنها صورت بگیرد.
ارتباط: منظور ایجاد درک و فهم در تعاملات والد-کودک است. یعنی ارتباطات به صورت صریح و آشکار باشد تا این که پیامی که والدین میدهند با آن چیزی که از طرف کودکان درک میشود، مثل هم باشند.
مسئولیتپذیری، انتظار بلوغ و پختگی: والدین برای آن که در آینده کودکانی مسئولیت پذیر داشته باشند، باید از زمانی که کودک تواناییهایی پیدا کرد، مسئولیتهایی از او بخواهند که شامل مسئولیتهای فردی و جمعی میباشد (برگر، ترجمه سعدی پور، 1388).
بامریند (1991) سبکهای فرزندپروری را به سه دسته تقسیم میکند که شامل: 1- فرزند پروری استبدادی 2- فرزندپروری مقتدرانه 3- فرزندپروری آسان گیر، میباشد. این سه شیوه، متداولترین شیوههای فرزندپروری هستند. این شیوهها بر اساس دو بعد اصلی فرزندپروری، یعنی پذیرش و پاسخ دهی و توقع قرار دارند. پذیرش به معنای حمایت یا صمیمیت والدین و توقع به معنای کنترل رفتاری بیان شده است (سیگلمن، 1999).
شیفر[12] (1965) نیز از جمله کسانی است که در زمینهی سبکهای فرزندپروری پژوهشهایی انجام داده است. او بر اساس مشاهداتی که از تعامل کودکان یک تا سه ساله با مادرانشان انجام داد، طرح یک طبقه بندی بر اساس دو جنبه ی رفتار والدین یعنی آزادی-کنترل (سهل گیری در مقابل سخت گیری) و گرمی-سردی (پذیرش در مقابل طرد) را ارائه نمود. وی نتیجه گرفت که مادران پذیرنده یا طرد کننده میتوانند سخت گیر یا آسان گیر باشند. این دو بعد اساساّ اشاره به سطوح حمایت عاطفی دارد که والدین در مورد کودکانشان به کار میبرند و نیز اشاره به کنترلی دارد که والدین در مورد کودکان خود اعمال میکنند. براساس این دو بعد، الگوهای مختلف رفتار والدین شکل میگیرد
[1]. acceptance-responsiveness
[2]. Demandingness-Control
[3]. Darling
[4]. Steinberg
[5]. Mccoby
[6]. Martin
[7]. authoritative
[8]. authoritarian
[9]. permissive
[10]. neglecting
[11]. Baumrind
[12].Schaefer
فهرست مطالب
مبانی نظری و تحقیقات پیشین
سبک های فرزندپروری
والدین گرم و آزادگذارنده
والدین گرم و کنترل کننده
والدین سرد و آزاد گذارنده
والدین سرد و کنترل کننده
سبک مستبدانه و سلطه جو
سبک مقتدرانه
سبک سهل گیرانه
سبک غفلت گرایانه و بی توجه
سازگاری
انواع سازگاری
1- سازگاری اجتماعی
2- سازگاری تحصیلی
3- سازگاری خانوادگی
تعاریف سازگاری اجتماعی
عوامل مؤثر بر سازگاری اجتماعی
1- عوامل فردی
2- عوامل خانوادگی
3- عوامل اجتماعی
4- عوامل مذهبی و اخلاقی
هیجان
هوش هیجانی
تاریخچه هوش هیجانی
تعاریف هوش هیجانی
مدلهای هوش هیجانی
مدل توانایی
مدل هوش هیجانی دانیل گلمن
مدل شخصیتی بار-آن
الگوی «کوپر و ساواف» از هوش هیجانی
مفهوم سازگاری تحصیلی
دیدگاه های نظری درباره سازگاری
دیدگاه تحلیل روانی
دیدگاه روانشناسی فردی
نظریه رونی- اجتماعی
نظریه زیستی- اجتماعی
نظریه یادگیری
نظریه یادگیری اجتماعی
دیدگاه روانشناسی شناختی
نظریه بافت گرا
پیشینه تجربی
منابع فارسی
