بررسی و نقد ساختار و محتوای غزلواره (با تکیه بر غزلواره‌های احمد شاملو و مهدی اخوان ثالث)
«غزلواره» را می‌توان یکی از گونه‌های کمتر شناخته شده‌ی ادبی به شمار آورد که در مضمون و درون مایه با غزل یکی و در فرم بیرونی با آن متفاوت است؛ به این معنا که فرم بیرونی (قالب) غزلواره، نیمایی یا سپید است و مضمون آن علاوه بر مضمون غزل سنتی (عشق، ذکر زیبایی معشوق، هجران و درد کشیدن عاشق) شامل توصیفات طبیعت، مسائل اجتماعی، سیاسی و... نیز می‌شود. احمد شاملو و مهدی اخوانثالث از شاعران معاصری هستند که در این نوع ادبی سروده‌هایی دارند، یکی در قالب سپید و دیگری در قالب نیمایی. در این تحقیق، محتوا و صبغهی فکری این شاعران و ساختار غزلواره‌های آنان در چهار حیطه‌ی زبان (صرف و نحو)، فرم، صور خیال (صنایع بیانی و بدیعی) و موسیقی بررسی و نقد گردیده است. هدف از این تحقیق نشان دادن تحولاتی است که هر یک از شاعران نامبرده در محتوا و ساختار این غزلواره‌ها - به عنوان گونه‌ای نو- ایجاد کرده اند.
واژگان كلیدی: غزلواره، ساختار، محتوا، شاملو، اخوان ثالث.
فهرست مطالب
چكیده 1
فصل اول: کلیات
1- كلیات 3
1-1- مقدمه و بیان مسأله.. 3
1-2- اهمیت و ضرورت تحقیق.. 5
1-3- اهداف تحقیق.. 5
1-4- پیشینه‌ی تحقیق.. 6
1-5- روش تحقیق.. 6
1-6- پرسش‌های تحقیق.. 6
1-7- نکته.. 6
فصل دوم: درآمدی بر غزل از ابتدا تا دوران معاصر
2- درآمدی بر غزل از ابتدا تا دوران معاصر 8
2-1- درباره‌ی غزل.. 8
2-2- غزل از ابتدا تا دوره‌ی بازگشت.. 10
2-3- شعر و غزل در دوران مشروطه.. 14
2-4- نوآوری‌های نیمایوشیج در شعر.. 19
2-5- شعر و غزل در ابتدای دوره‌ی معاصر.. 32
2-6- تعریف «غزلواره».. 37
فصل سوم: بررسی ساختار و محتوای غزلواره‌های احمد شاملو
3- بررسی ساختار و محتوای غزلواره‌های احمد شاملو 39
3-1- معرفی احمد شاملو و آثارش.. 41
3-1-1- تعریف شاملو از شعر 45
3-1-2- شاملو و عشق 45
3-2- غزلواره‌های برگزیده.. 47
3-3- محتوا و صبغهی فکری.. 58
3-4- بررسی ساختار زبان غزلواره‌ها.. 65
3-4-1- صرف (واژگان) 67
3-4-1-1- لغات و تركیبات كهنه و قدیمی 67
3-4-1-2- لغات و تركیبات نو 71
3-4-1-3- لغات و تركیبات عامیانه 74
3-4-2- نحو (جمله بندی) 75
3-4-2-1- حذف و جا به جایی اركان جمله 76
3-4-2-2- جهش ضمیر 78
3-4-2-3- جملات شبه معترضه 79
3-4-2-4- هنجارگریزی (عدول از هنجار) 81
3-4-2-5- ایضاح و تفصیل بعد از ابهام 82
3-4-2-6- فعل‌های امری و خطابی 83
3-5- بررسی فرم.. 83
3-5-1- نوع ورود شاعر به شعر و خروج از آن 84
3-5-2- نوع اتصال جملات و مصراع‌ها به هم 87
3-6- بررسی صور خیال.. 91
3-6-1- صنایع بیانی 92
3-6-1-1- تشبیه 92
3-6-1-2- استعاره، مجاز و كنایه 95
3-6-2- صنایع بدیعی 99
3-6-2-1- بدیع لفظی 99
3-6-2-1-1- سجع 100
3-6-2-1-2- تكرار 102
3-6-2-2- بدیع معنوی 103
3-6-2-2-1- تشخیص 103
3-6-2-2-2- حس‌آمیزی 104
3-6-2-2-3- متناقض نما 105
3-6-2-2-4- تضاد 106
3-7- بررسی موسیقی.. 106
3-7-1- موسیقی درونی 108
3-7-2- موسیقی معنوی 115
فصل چهارم: بررسی ساختار و محتوای غزلواره‌های مهدی اخوان ثالث
4- بررسی ساختار و محتوای غزلواره‌های مهدی اخوان ثالث 118
4-1- معرفی مهدی اخوان ثالث و آثارش.. 120
4-1-1- تعریف اخوان ثالث از شعر 123
4-1-2- اخوان و عشق 124
4-2- غزلواره‌های برگزیده.. 125
4-3- محتوا و صبغهی فکری.. 143
4-4- بررسی ساختار زبان غزلواره‌ها.. 148
4-4-1- صرف (واژگان) 153
4-4-1-1- لغات و تركیبات كهنه و قدیمی 153
4-4-1-2- لغات و تركیبات نو 159
4-4-1-3- لغات و تركیبات عامیانه 162
4-4-1-4- ترکیبات پر كاربرد 164
4-4-2- نحو (جمله بندی):.. 165
4-4-2-1- حذف و جابه‌جایی اركان جمله 166
4-4-2-2- جهش ضمیر 169
4-4-2-3- جملات معترضه‌ی طولانی و شبه معترضه 170
4-4-2-4- هنجارگریزی (عدول از هنجار) 170
4-4-2-5- جابه‌جایی صفت 175
4-4-2-6- منادای طولانی 177
4-5- بررسی فرم.. 179
4-5-1- نوع ورود شاعر به شعر و خروج از آن 180
4-5-2- نوع اتصال جملات و مصراع‌ها به هم 183
4-6- بررسی صور خیال.. 186
4-6-1- صنایع بیانی 187
4-6-1-1- تشبیه 187
4-6-1-2- استعاره 192
4-6-1-3- مجاز 194
4-6-1-4-كنایه 195
4-6-2- صنایع بدیعی 197
4-6-2-1- بدیع لفظی 197
4-6-2-1-1- سجع 197
4-6-2-1-2- جناس 205
4-6-2-1-3- تكرار 207
4-6-2-2- بدیع معنوی 210
4-6-2-2-1- تضاد 211
4-6-2-2-2- متناقض نما (پارادوكس) 212
4-6-2-2-3- تشخیص 213
4-6-2-2-4- حس‌آمیزی 215
4-7- موسیقی.. 215
4-7-1- موسیقی بیرونی 216
4-7-2- موسیقی كناری 221
4-7-3- موسیقی درونی 226
4-7-4- موسیقی معنوی 230
نتیجه‌گیری 256
پیشنهادها 259
فهرست منابع.. 261
