بررسی تأثیر محلول  پاشی نیتروژن  و  روی  بر پارامترهای  کمی و كیفی گیاه چای ترش

این تحقیق به منظور بررسی تأثیر محلول پاشی نیتروژن و روی بر پارامترهای کمی و كیفی و فیزیولوژیک گیاه چای ترش در منطقه جیرفت اجرا گردید. آزمایش به صورت فاكتوریل در قالب طرح بلوكهای کامل تصادفی در 3 تکرار، در سال 1389 در مزرعه تحقیقاتی دانشگاه آزاد جیرفت انجام شد. فاکتور اول محلولپاشی نیتروژن در 4 سطح شامل(0-1%-2%-3%) و فاکتور دوم محلولپاشی روی در2 سطح شامل (0-1%) بود. صفات کمی اندازه گیری شده شامل: قطر ساقه ، ارتفاع بوته ، وزن تر و خشک کاسبرگ ، وزن تر و خشک بوته ، وزن تر و خشک برگ، درصد موسیلاژ و عملکرد موسیلاژ بودند. همچنین رطوبت نسبی برگ،  شاخص کلروفیل برگ، درصد پروتئین دانه و میزان عناصر پتاسیم ، منیزیم ، سدیم ، فسفر و کلسیم اندازه گیری شدند.

نتایج تجزیه واریانس داده ها نشان داد که اثر محلولپاشی نیتروژن بر صفات وزن خشک برگ، وزن تر و خشک کاسبرگ ، وزن تر و خشک بوته، قطر ساقه، ارتفاع بوته، درصد موسیلاژ، عملکرد موسیلاژ، رطوبت نسبی برگ،  شاخص کلروفیل برگ، درصد پروتئین دانه و میزان عناصر سدیم و فسفر معنی دار بود. تاثیر محلولپاشی روی بر  وزن تر و خشک برگ، وزن تر کاسبرگ، وزن تر و خشک بوته، درصد موسیلاژ، عملکرد موسیلاژ، شاخص کلروفیل برگ، درصد پروتئین دانه و میزان عناصر پتاسیم، سدیم و فسفر معنی دار بود.  اثر متقابل کود نیتروژن و روی بر وزن خشک برگ، وزن تر و خشک بوته، شاخص کلروفیل برگ، درصد پروتئین دانه و میزان عناصر پتاسیم وسدیم معنی دار شد. مقایسه میانگین صفات مورد بررسی نشان داد که با افزایش میزان مصرف کود نیتروژن تا سطح N₂  قطر ساقه، ارتفاع بوته، وزن خشک برگ،  وزن خشک کاسبرگ، درصد موسیلاژ و عملکرد موسیلاژ افزایش یافت اما بین سطوح N₂ و N₃ تفاوت معنی داری وجود نداشت. وزن تر و خشک بوته  با افزایش میزان کود نیتروژن تا سطح N₃ افزایش نشان داد. هم چنین محلولپاشی نیتروژن سبب افزایش رطوبت نسبی برگ، شاخص کلروفیل و درصد پروتئین دانه شد. کاربرد کود روی باعث افزایش معنی دار وزن تر و خشک بوته، درصد موسیلاژ و عملکرد موسیلاژ شد. اثر متقابل نیتروژن و روی سبب افزایش وزن خشک کاسبرگ، برگ و وزن خشک بوته شد و بیشترین وزن خشک کاسبرگ از تیمار N₂ Zn₁ و  N₃ Zn₁ بدست آمد.

واژه های کلیدی:  نیتروژن، روی، صفات کمی و كیفی ، عملکرد موسیلاژ ، چای ترش

فهرست مطالب

مقدمه.................................................................................................................................        1

فصل اول کلیات..........................................................................................................       4

1-1-  خاستگاه و اهمیت چای ترش .................................................................................       5

1-2-  آمار سطح زیرکشت ، میزان تولید و عملکرد چای ترش..........................................      6

1-3-  مشخصات گیاهشناسی چای ترش............................................................................      6

1-4-   اکولوژی تولید چای ترش.......................................................................................      9

1-4-1- درجه حرارت .........................................................................................................................       9

1-4-2- نور..........................................................................................................................................      10

1-4- 3- رطوبت....................................................................................................      11

1-5-  آفات و بیماریها .................................................................    11

1-5-1- حشرات ....................................................................................  11

1-5-2- باکتریها  ....................................................................   14

1-5-3- ویروسها ........................................................................................   14

1-5-4- قارچها ...........................................................................    14

1-5-4-1- پوسیدگی ریشه .....................................................................    14

1-5-4 -2- پوسیدگی چشمی  ................................................  15 

1-5-4-3- پوسیدگی ساقه ................................................................   15

1-5-4-4 - پوسیدگی برگ...........................................................................................  17

1-5-5-  نماتد ................................................................................................... 17

1-6-    تکنولوژی تولید ......................................................................................  18

1-6-1-  کاشت ......................................................................................................  18

1-6-1-1- نور و دمای مناسب  ................................................................................  18

1-6-1-2- خاک و رطوبت .....................................................................................  19

1-6-1-3- بذر و نحوه کاشت ...........................................................................  19

1-7-    موارد استفاده چای مکی ...............................................................................  20

1-7-1- استفاده های خوراکی  ...............................................................................  20

1-7-1-1- کاسبرگ.......................................................................................  20

1-7-1-2- برگ.......................................................................................................  22

1-7-1-3- دانه ....................................................................  22

1-7-1-4- ریشه ............................................................................   22
1-7-2- سایر استفاده ها ...............................................  23

1-8-        ارزش غذایی.....................................................................  24

1-9-      تکنولوژی تولید............................................................................  24

1-9-1- کاشت .............................................................................................................24

1-9-2- کوددهی .................................................................................................26

1-9-3-علفهای هرز ................................................................................  28

1-9-4- گل دهی ..............................................................................  29

1-10-    برداشت........................................................................  29

1-10-1- کاسبرگ ......................................................................................................... 29

1-10-2- شاخ و برگ............................................................................................  31

1-10-3- فیبر..........................................................................................  31

1-10-4- دانه....................................................................................................  32

1-10-5- خشک کردن ......................................................................................  32

1-10-6- عملکرد .............................................................................................  33

فصل دوم بررسی منابع ................................................................................  35

2-           ترکیبات شیمیایی چای ترش............................................................  36

2-1-      ترکیبات شیمیایی دانه..............................................................................  36

2-1-1- چربی ................................................................................................. 36

2-1-2-پروتئین ........................................................................................  37

2-2-      ترکیبات شیمیایی کاسبرگ...............................................................................  37

2-2-1-موسیلاژ ، پکتین .....................................................................................   37

2-2-2-آنتوسیانین .............................................................................   38

2-3-      کاربردهای چای ترش..................................................................................    38

2-4-      اهمیت چای ترش در صنعت .....................................................................   40

2-4-1- صنایع غذایی ..................................................................................................................    40

2-4-2- صنایع دیگر ...................................................................................................    41

2-5-      ترکیب شیمیایی چای مکی..............................................................   43

2-5-1- کاسبرگ ................................................................................................................   43

2-5-1-1- موسیلاژ ....................................................................................................   43

2-5-1-2-آنتوسیانین..............................................................................................  44

2-5-2- دانه .............................................................................................  44

2-5-2-1- چربی دانه...........................................................................................  44

2-5-2-2- پروتئین دانه ..........................................................................................  45

2-5-3- سایر ترکیبات................................................................................................  46

2-6- تاثیر کود روی بر گیاهان ................................................................................................  46

2-7- تاثیر کود نیتروژن بر گیاهان ...................................................................................................................  49

فصل سوم مواد و روشها..................................................................................................  53

3-1- موقعیت جغرافیایی محل اجرای آزمایش.................................................................................................  54

3-2- شرایط خاک محل اجرای آزمایش................................................................................................... 56

3-3-مشخصات آب آبیاری....................................................................................................................... 56

3-4- عملیات زراعی................................................................................................................................ 57

3-5 - مشخصات طرح( آزمایش) .................................................................................................................  58

3-6- صفات مورد اندازه گیری.......................................................................................................................  58

3-7 – تجزیه آماری................................................................................ 59

3-7 -1 - متغیرهای مورد بررسی .........................................  59

3-7-1-1- ارتفاع بوته....................................................................................  60

3-7-1-2- قطر ساقه...........................................................................................  60

3-7-1-3-    تعداد کاسبرگ در هر بوته ..................................................  60

3-7-1-4-     قطر کاسبرگ ................................................................................  60

3-7-1-5-    وزن تر بوته...................................................................................  60

3-7-1-6-    وزن خشک بوته................................................................................................  61

3-7-1-7-    وزن تر کاسبرگ...............................................................................................  

3-7-1-8-    وزن هزار دانه.............................................................................................................  61

3-7-1-9-    وزن خشک کاسبرگ..................................................................................................  61

3-7-1-10-تعداد شاخه های فرعی..................................................................................  61

3-7-1-11-میزان موسیلاژ.......................................................................................................  62

3-7-1-11-1- روش استخراج موسیلاژ...............................................................................................  62

3-7-1-11-2- روش تعیین مقدار پروتئین......................................................................................  63

3-7-1-11-3- سدیم وپتاسیم،کلسیم منزیم وفسفر.......................................................................  66

فصل چهارم نتایج و بحث.............................................................................................. 68

4-1- ویژگی کمی....................................................................................................................... 69

4-1-1-  قطر ساقه اصلی............................................................................................................................. 69

4-1-2- وزن تر برگ ................................................................................................................................. 72

4-1-3- وزن خشک برگ........................................................................................................................... 74

4-1-4- وزن تر کاسبرگ ........................................................................................................................... 77

4-1-5- وزن خشک کاسبرگ .................................................................................................................... 80

4-1-6- وزن تر بوته .................................................................................................................................. 82

4-1-7- وزن خشک بوته ............................................................................................................................ 85

4-1-8- ارتفاع بوته ..................................................................................................................................... 87

4-1-9- عملکرد موسیلاژ .................................................................................................................................. 90

4-1-10- وزن هزاردانه ...............................................................................................................................  92

4-2- ویژگی های فیزیولوژیک .................................................................................................. 96

4-2-1- درصد رطوبت نسبی برگ.................................................................................................................96

4-2-2-درصد موسیلاژ ................................................................................................................................99

4-2-3-شاخص کلروفیل برگ ................................................................................................................... 101

4-2-4- درصد پروتئین دانه .....................................................................................................................  102

4-3- عناصر معدنی ................................................................................................................ 102

4-3-1- پتاسیم ............................................................................................................................................... 102

4-3-2- سدیم ......................................................................................................................................... 103

4-3-3- فسفر ................................................................................................................................................. 103

4-3-4- کلسیم ............................................................................................................................................... 104

4-3-5- منیزیم ............................................................................................................................................... 104

4-4- نتیجه گیری .................................................................................................................. 106

4-5- پیشنهادات ................................................................................................................... 107

منابع مورد استفاده.................................................................................................................. 108

خلاصه انگلیسی.................................................................................................................... 118

فهرست اشکال و نمودارها

شکل 3-1- زمین کشت چای ترش در مزرعه تحقیقات دانشگاه آزاد جیرفت.......................................................   55

شکل 3-2- زمین در حال كرت بندی جهت کشت چای ترش در مزرعه تحقیقات دانشگاه آزاد جیرفت.............   58

شکل3-3- اندازه گیری موسیلاژ در آزمایشگاه دانشگاه آزاد جیرفت.......................................................................  62

نمودار 1- میزان تاثیر کود نیتروژن بر رشد قطر ساقه چای ترش..............................................................................  70

نمودار 2- میزان تاثیر کود روی بر رشد قطرساقه چای ترش....................................................................................  71

نمودار 3- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر رشد قطر ساقه چای ترش.....................................................  71

نمودار 4- میزان تاثیر کود نیتروژن بر وزن تر برگ چای ترش.................................................................................  73

نمودار 5- میزان تاثیر کود روی بر وزن تر برگ چای ترش......................................................................................  73

نمودار 6- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر وزن تر برگ چای ترش.........................................................  74

نمودار 7- میزان تاثیر کود نیتروژن بر وزن خشک برگ چای ترش........................................................................... 75

نمودار 8- میزان تاثیر کود روی بر وزن خشک برگ چای ترش...............................................................................  76

نمودار 9- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر وزن خشک برگ چای ترش.................................................. 76

نمودار 10- میزان تاثیر کود نیتروژن بر وزن تر کاسبرگ چای ترش.......................................................................... 78

نمودار 11- میزان تاثیر کود روی بر وزن تر کاسبرگ چای ترش............................................................................... 79

نمودار 12- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر وزن تر کاسبرگ چای ترش.................................................. 79

نمودار 13- میزان تاثیر کود نیتروژن بر وزن خشک کاسبرگ چای ترش.................................................................... 81

نمودار 14- میزان تاثیر کود روی بر وزن تر کاسبرگ چای ترش................................................................................ 81

نمودار15- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر وزن خشک کاسبرگ چای ترش............................................ 82

نمودار 16- میزان تاثیر کود نیتروژن بر وزن تر بوته چای ترش.................................................................................. 83

نمودار 17- میزان تاثیر کود روی بر وزن تر بوته چای ترش........................................................................................ 84

نمودار 18- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر وزن تر بوته چای ترش........................................................... 84

نمودار 19- میزان تاثیر کود نیتروژن بر وزن خشک بوته چای ترش............................................................................ 86

نمودار 20- میزان تاثیر کود روی بر وزن خشک بوته چای ترش...............................................................................  86

نمودار 21 - میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر وزن خشک بوته چای ترش................................................  87

نمودار22 - میزان تاثیر کود نیتروژن بر ارتفاع بوته چای ترش...................................................................................  88

نمودار 23- میزان تاثیر کود روی بر ارتفاع بوته چای ترش........................................................................................  89

نمودار 24- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر ارتفاع بوته چای ترش...........................................................  89  

نمودار 25- میزان تاثیر کود نیتروژن بر عملکرد موسیلاژ چای ترش........................................................................... 91

نمودار 26- میزان تاثیر کود روی بر عملکرد موسیلاژ چای ترش............................................................................... 91

نمودار 27- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر عملکرد موسیلاژ چای ترش................................................  92

نمودار 28- میزان تاثیر کود نیتروژن بر وزن هزار دانه چای ترش...............................................................................  93

نمودار 29- میزان تاثیر کود روی بر وزن هزار دانه چای ترش.................................................................................... 94

نمودار 30- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر وزن هزار دانه چای ترش.................................................. 94

نمودار 31- میزان تاثیر کود نیتروژن بر رطوبت نسبی برگ چای ترش........................................................................ 97

نمودار 32- میزان تاثیر کود روی بر رطوبت نسبی برگ چای ترش............................................................................ 98

نمودار 33- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر رطوبت نسبی برگ چای ترش.............................................. 98

نمودار 34- میزان تاثیر کود نیتروژن بر درصد موسیلاژ کاسبرگ چای ترش............................................................... 100

نمودار 35- میزان تاثیر کود روی بر درصد موسیلاژ کاسبرگ چای ترش................................................................... 100

نمودار 36- میزان تاثیر مخلوط کود نیتروژن و روی بر درصد موسیلاژ کاسبرگ چای ترش....................................... 101

فهرست جداول

جدول 2-1-ترکیب کنجاله دانه چای ترش بر حسب گرم در کیلو گرم ماده خشک و درصد................................  42

جدول 2-2-ترکیب اسید های آمینه ضروری کنجاله دانه چای ترش (بر حسب گرم بر کیلوگرم پروتئین)............  42

جدول 3-1- وضعیت اقلیمی محل اجرای آزمایش در شهرستان جیرفت در سال 1389.........................................  54

جدول 3-2 برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک قطعه آزمایشی................................................................... 56

جدول 3-3- برخی خصوصیات شیمیایی آب آبیاری مزرعه آزمایشی............................................ 57

جدول 3-4- ضرایب تبدیل ازت به پروتئین.................................................... 66

 جدول 4-1- خلاصه نتایج آنالیز واریانس تاثیر کود نیتروژن و کود روی و مخلوط کود نیتروزن و روی بر            

صفات کمی مورد اندازه گیری ( میانگین مربعات)........... 95

جدول 4-2- خلاصه نتایج آنالیز واریانس تاثیر کود نیتروژن و کود روی و مخلوط کود نیتروژن و روی بر          

   صفات فیزیولوژیک مورد اندازه گیری ( میانگین مربعات)................................ 105