اغلب سیل‎ها در اثر بارندگی شدید، آب شدن برفها و تكه یخ‎های بزرگ و یا طغیان رودخانه‎ها جاری می‎شوند. بعضی از رودخانه‎ها هر ساله به طور منظم طغیان می‎كنند و از گزارش‎های سالهای گذشته می‎توان زمان وقوع و ارتفاع بالاآمدن آب را پیش‎بین یكرد. سیل‎های غیرقابل پیش‎بینی در اثر باران‎های سیل‎آسای غیرطبیعی روی زمین لخت، خیس و یا یخ‎زده جاری می‎شوند. بعضی سیل‎ها در اثر امواج كنار دریا جاری می‎شوند. در یك موج مدی توده عظیمی از آب دریا، كه گاه 6 تا 9 متر ارتفاع دارد، ناحیه‎ گسترده‎ای از زمین ساحلی را كه ممكن است حد آن به 80 تا 100 كیلومتری كناره دریا برسد فرا می‎گیرد. اغلب این امواج مد دریا در اثر زلزله‎های زیر دریایی اتفاق می‎افتند ولی گاهی به دنبال طوفان نیز حادث می‎شوند.

   مناطقی كه خاك‎های چسبنده و بدون پوش گیاهی دارند برای ایجاد سیل بسیار مستعد هستند دانه‎های باران بر اثرضربه به خاك باعث به هم فشردگی و چسبندگی لایه سطح‎رویی خاك شده و از قدرت جذب خاك و نفوذ آب در عمق خاك می‎كاهد و به همین علت آب بارندگی در خاك نفوذ نكرده و جاری می‎شود و در همین حال شدت ضربات باران باعث حركت دانه‎های خاك شده و این دانه‎ها را همراه خود به حركت در می‎آورد و معلق شدن این ذرات خاك باعث زیاد شدن حجم آب جاری شده می‎گردد.

   این آبهای گل‎آلود حوضه‎های كوچك، در حوضه خود اگر نیروی كوچكی به شمار آیند با پیوستن به هم و تشكیل حوضه‎های بزرگ و زیاد شدن حجم جاری قدرت مخربی را به وجود می‎آورند كه در نهایت سبب خسارات مالی و جانی فراوان می‎گردند.

   بعضی اوقات بعد از یك بارندگی شدید كوتاه مدت، در سطح حوضه آبریز و یا در یك قسمت اعظم از حوضه، باعث بوقوع پیوستن سیل می‎شود این بارندگی‎های دوم همیشه باعث سیل‎های وحشتناك و تخریب‎گی شده است. از بارندگی‎هایی كه باعث سیل یم‎شود یكی هم بارندگی‎های خارج از فصل می‎باشد (مانند بارندگی‎های تابستانی) در تابستان رودخانه‎ها در حد كامل جای هستند، دیگر این كه به علت گرم بودن خاك و اختفای هوای گرم مرطوب در حفره‎های خاك، باران شدید تابستانی نمی‎تواند در روزنه‎های خاك نفوذ كند و ناچاراً جاری می‎شود و سیل و طغیان بوجود می‎آید.

   عامل دیگری كه در بروز سیل مؤثر می‎باشد شكسته شدن سدها و آب‎بندها است، كه بر اثر سهل‎‎انگاری فنی و یا عوارض زمینی چون زلزله بوجود می‎آید و یا خرابی آب بندهای طبیعی كه بر اثر ریزش كوه و بسته شدن گذرگاه آب حوضه آبریز دریاچه‎‎ای را تشكیل اده و بر اثر فشار زیاد آب سد از هم می‎پاشد نیز عامل دیگری از عوامل بروز سیل می‎باشد.

   یكی دیگر از عوامل بروز، شكسته شدن سدهای یخی می‎باشد. مكانیسم عمل بدین صورت است كه وقتی رودخانه مقدار زیادی یخ از مناطق كوهستانی را همراه می‎آورد، پس از كاهش سرعت جریان، یخ‎ها به هم پیوسته و اولین شبكه یخی را تشكیل می‎دهند و با پیوستن دیگر یخ‎ها به صورت دیواره‎‎ای در شكاف به دام افتاده و سد یخی تشكیل می‎شود. شكسته شدن این دیوار بر اثر گرما یا فشار باعث سرازیر شدن آب جمع شده می‎گردد. ذوب سریع برف و یخ نیز عامل مهم دیگی در بروز سیل می‎باشد. برف معمولاً در كوهها بیشتر بوده و از فصل بهار به تدریج ذوب می‎شود، برف به علت نیاز بیشتر به گرما نمی‎تواند یكباره ذوب شود و برای ذوب هرگرم برف بیش از79 كالری حرارت لازم است. این مقدار كالری بیشتر از گرمای خورشید و یا بادهای گرم مداوم تأمین می‎شود. گاهی این ذوب به همراه بارندگی‎های شدید، طغیان رودخانه‎ها را سبب می‎گردد. فعالیت‎های آتشفشانی نیز باعث ذوب سریع برف كوهها و سیل آتی و پرحجم می‎شود.

 

  تفاوت سیل با طغیان

سیل حركت آب به صورتی كه هر چه در مسیر خود دارد را به همراه ببرد و طغیان به سكون این آبها و پیوستن آن به آب رودخانه‎ها، دریاچه‎ها و در نتیجه بالاآمدن سطح آبهای جاری و زیر آب رفتن مناطق مسكونی و كشاورزی گفته می‎شود. معمولاً طغیان در پی سیل بوده و به همین علت هر دو را به یك معنی به كار می‎گیرند.

  معمولاً سیل در اثر عوامل زیر ایجاد می‎شود:

    ریزش سریع نزولات آسمانی و عدم گنجایش محل نزول.
    عدم نفوذپذیری زمین محل و ذوب سریع برف‎ها.
    عدم گنجایش و عدم طراحی صحیح مسیر رودخانه‎ و سیل‎ها
    عدم استفاده از سیل بند و دیوارهای محافظ در مناطق سیل‎خیز
    عدم گنجایش صخره‎ها و جوی‎ها جهت عبور آب درمناطق شهری و مسدود شدن رودخانه‎ به علت ریزش  كوه
    عدم لایروبی رودخانه و تجمع رسوبات سنگین و غیرطبیعی پشت سدها.
    خرابی سیل‎بندها، سدها و مخازن آب.