دانلود تحقیق در مورد ایمنی و سلامت شغلی در بهداشت حرفه ای در 48 صفحه و در قالب ورد و قابل ویرایش

بهداشت حرفه ای، ابزاری است كه به كمك آن می توان در راستای فراهم آوری، نگهداری و بالا بردن سطح سلامت نیروی كار گام برداشت. بهداشت حرفه ای، بر پیش بینی، تشخیص، ارزشیابی و كنترل عوامل محیطی یا فشارهای محیط كار متمركز است كه می توانند آسیب یا بیماری را سبب شوند و یا بر تندرستی كاركنان اثر سوء بگذارند. بهداشت حرفه ای دانشی است كه ریشه در بسیاری از علوم مانند شیمی، فیزیك، مهندسی، ریاضیات، پزشكی، فیزیولوژی،آمار و... و نیز، علوم انسانی دارد.

یكی از رسالت‌های اساسی مدیریت منابع انسانی نگهداری كاركنان توانمند می‌باشد. از آنجا كه اقدامات نگهداری، مكملی بر سایر اقدامات و فرایند‌های مدیریت منابع انسانی است، حتی اگر عملیات كارمندیابی، انتخاب، انتصاب و سایر اقدامات پرسنلی به نحو بایسته انجام شود بدون توجه كافی به امر نگهداری نتایج حاصل از اعمال مدیریت چندان چشمگیر نخواهد بود.

نظام نگهداری منابع انسانی ابعاد متعددی را شامل می‌شود كه می‌توان آنها را به دو دسته تقسیم نمود:

    دسته اول: در رابطه با حفظ و تقویت جسم كاركنان است مانند برقراری بهداشت و ایمنی در محیط كار، اجرای برانامه‌های ورزش و تندرستی و بعضی خدمات مشابه.
    دسته دوم: شامل مواردی است كه تقویت‌كننده روحیه علاقمندی كاركنان به كار و محیط كار می‌باشد مانند خدمات بیمه و بازنشستگی و خدمات پرسنلی.

در صورت داشتن توجه و بكارگیری این موارد امنیت شغلی در كاركنان ایجاد شده و به رضایت شغلی آنها منتهی می‌شود كه این امر خود از اهمیت بسزایی برخوردار است.

در ذیل تأكید اصلی بر روی موارد "دسته اول" است به این صورت كه در ابتدا در مورد اصطلاحات ایمنی و سلامت و جنبه‌های قانونی آن بحث می‌شود و در ادامه به برنامه‌ها و راهكار‌های مدیریت ایمنی و سلامت حرفه‌ای پرداخته می‌شود. سپس بحث سلامت كاركنان با توجه به عامل كلیدی استرس در محیط كار با تمركز بر روی شناخت و بهینه سازی میزان استرس بررسی می‌شود. در پایان امید است كه توجه و بكارگیری مطالب و راهكار‌های این مقاله در افزایش ایمنی و سلامت محیط كار، بهینه سازی سطح استرس و ایجاد امنیت شغلی مناسب و در نهایت ایجاد رضایت شغلی موثر باشد كه این نیز یكی از عواملی است كه در بهبود مستمر و تعالی سازمان‌ها باید در نظر گرفته شود.

امنیت شغلی در آینده

در آینده و در تجارت تغییرات سریع باعث كوچك‌تر شدن سازمان‌ها می‌شود و سازمان‌ها به سمت مجازی شدن پیش می‌روند. سازمان‌ها به صورت یك هسته مركزی در می‌آیند و سایر قسمت‌ها و كاركنان به صورت موقت در اطراف آنها قرار می‌گیرند و اكثر مردم برای خود كار خواهند كرد. پرداخت‌ها به صورت قسمتی از سود خواهد شد و جای دستمزد‌های ثابت را می‌گیرد. كاركنان خود را باید با قرارداد‌های نامعین و مستقل وفق دهند. در این شرایط كاركنان مجبورند همواره در حال یادگیری باشند كه دلیل این وضعیت افزایش روزافزون رقابت است. در آینده امنیت استخدام بر مبنای توانایی كاركنان در ایجاد ارزش افزوده می‌باشد. با توجه به این عوامل می‌توان نتیجه گرفت كه در آینده عمده مسئولیت ایمنی و سلامت به عهده كاركنان است .

 

تعاریف و مفاهیم ایمنی و بهداشت كار

ایمنی: ایمنی میزان دوری ازخطر تعریف شده است.ایمنی یك موضوع حفاظت نسبی ازبرخورد باخطرات است وكمیتی نسبی می‌باشد.
    خطر بالقوه: شرایطی كه دارای پتانسیل صدمه به افراد، خسارت به تجهیزات و ساختمان‌ها، از بین بردن مواد و ... باشد.
    خطر بالفعل: واژه خطر بالفعل بیان كننده قرارگرفتن نسبی در معرض یك خطر بالقوه می‌باشد ولی وقتی كه یك خطر بالقوه وجود داشته باشد الزاماً یك خطر بالفعل را به همراه نخواهد داشت.
    حادثه ناشی از كار: حادثه یك رویداد یا واقعه برنامه ریزی نشده و بعضاً آسیب‌رسان و خسارت‌آور است كه انجام، پیشرفت، یا ادامه كار را به صورت طبیعی مختل ساخته و همواره در اثر یك عمل یا انجام یك كار غیرایمن یا در اثر شرایط غیرایمن یا در اثر تركیبی از این دو به وقوع می‌پیوندد.
    ریسك: ریسك عبارت است از امكان وارد آمدن آسیب به انسان یا دارائی او.

روش‌های متداول بررسی و اقدام در زمینه بهداشت و ایمنی محیط كار

 

    روش‌های تامین سلامت كاركنان در محل كار: شامل روش‌های طبی، روش‌های كنترل محیط  و روش‌های روانشناسی است.
    ارگونومی: به مطالعاتی اطلاق می‌شود كه در آن ساخت تركیب و سازمان كار طراحی تجهیزات شغل و محل كار در رابطه با عامل انسانی مورد بررسی قرار می‌گیرد و در این روش‌ها به مسائل فیزیولوژیكی، ادراكی و تاحدی رفتاری انسان توجه می‌گردد.
    روش‌های بیومكانیكی: این روش‌ها تعامل فیزیكی بین انسان و سیستم مكانیكی اطراف او را مورد نظر داشته، ابزار، تجهیزات و تسهیلات محل كار را در این رابطه مورد مطالعه قرار می‌دهد.
    مهندسی سیستم ها: در این روش با توجه به اصول سیستم‌ها تمامی اجزای موجود شناسائی شده و با استفاده از روش‌های تجزیه و تحلیل كمی مسائل ایمنی را مورد مطالعه قرار می‌دهد و معمولا شامل چهار گروه اصلی به شرح زیر را در بر می گیرد:

    تجزیه و تحلیل ضایعات
    تحلیل های شاخه ای (صحیح-غلط)
    جزیه و تحلیل خطاهای انسان
    اندازه گیری میزان ایمنی

    روش‌های اكتشافی: در این روش‌ها با مطاله در نحوه توزیع و تشخیص بیماری‌ها و روش‌های آماری و مقایسه میزان سلامت و ایمنی مورد تحلیل قرار می‌گیرند. روشهای اکتشافی در قلمرو مسائل بهداشت و ایمنی معمولا به دو دسته عمده به شرح زیر تقسیم میشود:

الف:اپیدمولوژی یا مطالعه در نحوه توزیع و تشخیص بیماری ها که درآن از روشهای مختلف تحقیق ازجمله روشهای زیر استفاده می شود:  1.اپیدمولوژی توصیفی   2.اپیدمولوژی از طریق آزمون و فرضیه   3.اپیدمولوژی تحلیلی   4.اپیدمولوژی تجربی

ب:روشهای آماری:

در این روشها معمولا اطلاعات کافی در زمینه تعداد سوانح و بیماری ها و علل آن جمع آوری، طبقه بندی و تجزیه وتحلیل می شود. نتایج حاصل از این تحلیل ها با استانداردهای متداول مثل:ضریب استاندارد تکرار سوانح ضایعه زا و یا ضریب شدت سانحه، مقایسه و از این طریق میزان ایمنی و بهداشت محیط کار مشخص می شود.

    روش‌های رفتاری: در این روش‌ها برای بررسی ایمنی و سلامت از متغیر هایی نظیر رضایت از كار ، انگیزش، مشاركت و عواملی از این دست پرداخته می‌شود. روشهای رفتاری ، پنج زمینه زیر را مورد تاکید قرار می دهند:

    انتخاب و به کار گماردن صحیح کارکنان
    آموزش
    طرز برخورد و تلقی کارکنان با مسائل ایمنی
    تغییر رفتار کارکنان
    روانشناسی سازمان

 

قوانین دولتی و ایمنی و سلامت حرفه‌ای

با توجه به اهمیت ایمنی و سلامت، كارفرمایان همواره از طرف افراد جامعه، كارگران و كارمندان و گروه‌ها و اتحادیه‌های كارگری به منظور پذیرفتن مسئولیت بیشتر در مورد ایمنی و سلامت كاركنان تحت فشار بوده‌اند. این فشار‌ها باعث شده تا دولت‌ها به ایجاد قوانین پوشش‌دهنده ایمنی و سلامت اقدام كنند كه به دلیل عدم توجه كافی و وجود مشكلات بنیادی در اغلب موارد منجر به پیچیدگی فرایند تولید و عدم شمول برخی افراد در بعضی زمینه‌ها می‌شوند.

قوانین ایمنی و سلامت حرفه‌ای در ایران

در هر یك از كشور‌ها برای ایمنی و سلامت محیط كار قوانینی وجود دارد كه البته شدت و ضعف آن با توجه به میزان توسعه یافتگی كشور‌ها متفاوت است. در كشور ایران نیز قوانینی برای این منظور پیش بینی شده است و بعد از انقلاب نیز توجه ویژه‌ای به این امر شده است. برای صیانت از نیروی انسانی و منابع مادی كشور رعایت دستورالعمل‌هایی از سوی شورای عالی حفاظت فنی جهت تأمین ایمنی و وزارت بهداشت جهت سلامتی تدوین می‌شود كه برای كلیه كارگاه‌ها، كارفرمایان و كارآموزان الزامی است (ماده 85 قانون كار). شورای عالی حفاظت فنی مسئول تهیه آیین‌نامه‌های حفاظت فنی می‌باشد ( ماده 86 قانون كار)

در ایران اشخاص حقیقی و حقوقی كه قصد تأسیس كارخانه داشته باشند باید طرح‌های خود را از نظر ایمنی به تأیید وزارت كار (شورای عالی حفاظت فنی) و از نظر سلامت به تأیید وزارت بهداشت برسانند. این موارد در خصوص واردات ماشین آلات  هم صادق است ( مواد 87 الی 90 قانون كار).

در مورد كاركنان نیز كارفرمایان برای حفاظت از ایمنی و سلامت كاركنان در محیط كار مكلف به تهیه تمامی وسایل ایمنی و ارائه آموزش‌های لازم می‌باشند. همچنین كاركنانی كه در معرض بیماری‌های ناشی از كار هستند باید پرونده پزشكی داشته باشند و هر سال یكبار توسط مراكز درمانی مورد تأیید، معاینه شده و نتیجه در پرونده آنها ثبت شود. چنانچه بیماری ناشی از كار در فرد تشخیص داده شود كارفرما مكلف است این فرد را بدون كاهش حق‌السعی در قسمت مناسب دیگری به كار گمارد. در صورت تعدد این بیماران وزارت كار مكلف است تا از محیط كار برای كنترل موارد ایمنی و سلامت بازدید به عمل آورد و با بررسی شرایط  و در صورت لزوم برای پیشگیری از بیماری‌های محیط كار كمیته حفاظت فنی و بهداشت كار توسط وزارتخانه‌های كار و بهداشت تشكیل خواهد شد. وظیفه كمیته مذكور برقراری ارتباط میان وزارتخانه‌های مسئول و كارفرما می‌باشد و این كمیته از افراد متخصص با تأیید وزارتخانه‌های مسئول تشكیل می‌شود (ماده 91 الی 93 قانون كار)

در صورتی كه كارفرما در مورد ایمنی و سلامت حرفه‌ای قصور كند برطبق قانون ملزم به جبران خسارت و مجازات خواهد بود و در صورت قصور كارگر، كارفرما مسئولیتی نخواهد داشت (ماده 94 و 95 قانون كار). به منظور اجرای صحیح این قوانین و ضوابط حفاظت فنی و سلامت كاركنان اداره بازرسی وزارت كار تشكیل شده كه وظایفی از قبیل نظارت براجرای قوانین، آموزش مسائل ایمنی و سلامت، بررسی اشكالات قوانین، رسیدگی به حوادث كاری و بازرسی‌های منظم بر طبق فانون دارد. نحوه بازرسی و شرایط بازرسان نیز در قانون پیش بینی شده است ( قانون كار مواد 96 الی 106)

مهندسی بهداشت حرفه‌ای (به انگلیسی: Occupational Health Engineering) یا سلامت شغلی یا سلامت کار شاخه‌ای است از علم بهداشت و عبارتست از شناسائی، ارزیابی و کنترل عوامل  زیان آور موجود در محیط کار به همراه یکسری مراقبتهای بهداشتی درمانی به منظور سالم‌سازی محیط کار و حفظ سلامت نیروی کار

مهندسی بهداشت حرفه‌ای را می‌توان به طور خلاصه علم و هنر تامین سلامت در محیط‌های شغلی تعریف کرد و یک مهندس بهداشت حرفه‌ای یا متخصص سلامت شغلی کسی است که وظیفه شناسایی، ارزشیابی و حذف یا کنترل عوامل مخاطره آمیز شغلی را به عهده دارد.

نخستین کمیته مشترک سازمان بهداشت جهانی وسازمان بین‌المللی کار که درسال ۱۹۵۰ تشکیل شد،مهندسی بهداشت حرفه‌ای را چنین تعریف نموده است:تامین و ارتقاء عالی ترین سطح  سلامت جسمی، روانی واجتماعی برای کارگران همهٔ مشاغل، پیشگیری از بیماری‌ها و حوادث ناشی از کار، به‌کارگماردن نیروی کار درمحیط و شغلی که از لحاظ جسمی و روانی قدرت انجام آنرا دارد و به‌طور خلاصه تطابق کار با انسان یا ارگونومی که از کلمه یونانی برگرفته شده است

مهندسی بهداشت حرفه‌ای رشته‌ای است که به محیط کار بر می‌گردد. در واقع متخصصان در این رشته خطرهای بالقوه‌ای که در محیط کار وجود دارد را شناسایی می‌کنند و در مراحل بعد به اندازه‌گیری و ارزیابی این خطرات و کنترل آنها می‌پردازند. البته کسانی که علم بیشتری در این رشته دارند، خطرهای شغلی را پیش بینی نیز می‌کنند. به این نکته باید اشاره کرد که کسب این مهارتها به نحوه تربیت دانشجویان بستگی دارد.

تاریخچه بهداشت حرفه‌ای

تا قرن شانزدهم میلادی در کتب طبی به بهداشت حرفه‌ای و ارتباط بیماریهای مختلف با شغل افراد اشاره قابل توجهی نشده است. از قرن شانزدهم به بعد در تاریخ به چهره‌های درخشانی بر می‌خوریم که تمام عمر خود را صرف تشخیص و جلوگیری از بیماریهای ناشی از کار نموده و خدمات با ارزشی انجام داده‌اند.

اولین فردی که آثار ارزنده‌ای در مورد بهداشت حرفه‌ای از خود به یادگار گذاشته است طبیبی از ناحیه ساکسونی در ایتالیا بنام اگریکولا بود او کتابی در ۱۲ جلد درباره اکتشافات و استخراج فلزات. ابزار کار. حوادث و بیماریهای ناشی از کار و ... نوشت که در سال ۱۵۵۶ منتشر شد. بعداز اودر سال ۱۵۶۷ پزشک دیگری اهل سوئیس بنام پاراسلسوس کتابی درباره بیماری‌های وابسته به شغل در بین کارکنان معدن ذوب و فلزات منتشر کرد. در سال ۱۶۳۳ پدر طب کار یا همان رامازینی بدنیا آمد که یکی از پیشقدمان بزرگ قرن ۱۷ در زمینه بهداشت حرفه‌ای می‌باشد. کتاب معروفش در باره بیماریهای حرفه‌ای در سال ۱۷۰۰ میلادی منتشر شد. او برای اولین بار به پزشکان توصیه کرد که علاوه بر سوالات که در زمان معاینه از بیماران می‌پرسیدند از همه بپرسند شغل شما چیست این جمله کوتاه نقطه عطفی در تاریخ بهداشت حرفه‌ای و طب کار بشمار آمده است