تاریخچه سیستمهای حسابداری

مروری بر تاریخچه حسابداری در اقوام مختلف

       “حسابداری، تاریخچه ا ی به بلندای تاریخ دارد، بدین معنی كه، هنگامیكه انسان شمردن را آموخت اقدام به نگهداشتن حساب اموال، اشیاء و … خود نمود با بررسی آثار و كتیبه های بجا مانده از دوران بابلی‌ها، هخامنشی‌ها، عاشوری‌ها، كلدانی‌ها، مصریان، رومیان و یونانیان باستان به نشانه‌هائی از ثبت وقایع داد و ستد بر می‌خوریم. بدین ترتیب تاریخ حسابداری به دورانی بیش از 6000 سال قبل بر می‌گردد. پیدایش پول و بكارگیری آن بعنوان واسطه معاملات و توسعه تجارت موجب رشد و ترقی حسابداری گردید ، این امر باعث شد حسابداری مراحل مختلفی را طی نماید و تمامی مراحل آن بی شك تحت تاثیر محیط اجتماعی و اقتصادی هم قرارداشت و هماهنگ با نیازهای اجتماعی پیش رفته است. قدیمی‌ترین مدرك حسابداری شناخته شده به زبان «انگلیسی » مدركی است كه در قرآن پانزدهم به فرمان ویلیام فاتح برای تعیین منابع مالی امپراتوری انگلیس تدوین شده است.

 تاریخچه حسابداری در سایر كشورها :

       با پیشرفت روز افزون علوم و فنون در جوامع توسعه یافته و ضرورت ثبت قسمتی از سوابق و وقایع و جریان معاملات و فعالیتهای اقتصادی ، از دیرباز انسانها را بر آن داشته است كه نسبت به نگهداری و ثبت وقایع خود به روشهای مختلف اقدام نمایند. در تمدن‌های باستانی بین‌النهرین كه قسمت اعظم ثروتهای جامعه در اختیار فرمانروا یا فرمانروایان بود معمولاً كاهنان كه قشر ممتازی را در سلسله مراتب اجتماعی تشكیل می‌دادند وظیفه نگارش را بطور اعم و نگهداری حساب درآمدها و ثروتهای حكومت را بطور اخص‌برعهده و یا در واقع در انحصار داشتند و در عین حال به ثبت برخی از معاملات شهروندان نیز می‌پرداختند. از این جمله در تمدن باستانی سومر (Sumer) نظام های جامعی برقرار بود و كاهنان سومری علاوه بر نگهداری حساب درآمدهای حكومتی، به نحوی موجودی غلات، تعداد دام ها و میزان املاك حكومتی را محاسبه می‌كردند. نخستین مدارك كشف شده حسابداری درجهان، لوحه‌های سفالین از تمدن سومر در بابل (Babylon) است و قدمت آن به 3600 سال قبل از میلاد می‌رسد و از پرداخت دستمزد تعدادی كارگر حكایت دارد. مدارك و شواهد بدست آمده از تمدن باستانی مصر حكایت از آن دارد كه در اجرای طرح‌های ساختمانی این تمدن، نوع كنترل حسابداری برقرار بوده كه بهره گیری از نیروی كار هزاران نفر را در امر ایجاد  بنا و حمل و نقل مصالح ساختمانی در تشكیلاتی منظم، میسر می‌كرده است، از تمدن مصر در دورانی كه یونانیان و رومیان بر آن تسلط داشتند نیز مجموعه‌های متعددی از حسابهای نوشته شده بر پاپیروس باقی مانده است . در رم و یونان باستان حسابداری پیشرفته ای وجود داشته و نوعی حساب جمع و خرج تنظیم می شده است . یك جمعدار ، یك مامور دولت و یا شخصی كه محافظت پول یا دارائی دیگری به او محول شده بوده  در مقاطعی از زمان حساب خود را به اربابش پس می داده است . برای این كار دو فهرست تفصیلی از دریافتها و پرداختها بر حسب پول ، وزن یا مقیاس دیگری تهیه می شد كه جمع آن دو مساوی بود . فهرست دریافت شامل موجودی در ابتدای دوره بعلاوه وجوه و كالائی بود كه طی یك دوره وصول شده بود . فهرست پرداخت شامل مبالغ پرداختی ،كالای فروخته شده و یا به مصرف رسیده در طول یك دوره بعلاوه مانده پول و كالائی بود كه نزد جمعدار باقی مانده و باید به ارباب تادیه شود . این نوع حسابداری تا اواخر قرون وسطی ادامه یافت و تا این زمان تغییری اساسی در جهت تبدیل حسابداری به یك سیستم جامع صورت نگرفت و تنها پیشرفت قابل ذكر گسترش دامنه نگهداری حساب برای عملیات گوناگون حكومتها و اشخاص  بود . در اوایل قرن سیزدهم " دولت ـ شهرها “ و یا “ شهر ـ جمهوری ها" ی كوچكی خارج از سلطه پادشاهان و خوانین فئودالی در ایتالیای كنونی پا گرفت كه فضای سیاسی ـ اقتصادی مناسبی را برای رشد سوداگری فراهم آورد . در این دوران با رشد بازرگانی ، صنعت و بانكداری ، پیشرفت زیادی در تكنیك نگهداری حساب بوجود آمد. بزرگتر شدن اندازه موسسات  ، رواج معاملات نسیه و استفاده از عوامل متعدد در كسب و كار ، موجب شد كه دیگر یك شخص به تنهائی نتواند امور موسسه بزرگی را اداره كند و این امر ابداع سیستم حسابداری كامل تری را ضروری ساخت . گمان می رود كه كاربرد قاعده جمع و خرج در مورد حساب صندوق نخستین گام در راه پیدایش سیستم نوین بوده باشد . بدین معنی كه صندوقدار در ازای وجوهی كه دریافت می كرد بدهكار و در مقابل مبالغی كه می پرداخت بستانكار می شد . این قاعده در مورد حسابهای مشتریان نیز بكار می رفت و آنان در ازای وجوهی  كه می پرداختند بستانكار می شدند و بدین ترتیب مانده حساب آنها معین می شد . همین قاعده در مورد نگهداری حساب بستانكاران نیز بكار می رفت  . در نیمه  قرن سیزدهم حسابداران ایتالیائی متوجه این نكته شدند كه دریافت پول از یك بدهكار دو ثبت را ضروری می سازد . جنبه دریافت پول كه باید در حساب صندوق ثبت شود و جنبه پرداخت پول كه باید در حساب شخصی پرداخت كننده پول ثبت گردد . در اوایل قرن چهاردهم دو اصطلاح بدهكار و بستانكار ، یعنی دو واژه ایتالیائی ، دادن(Dare)  و گرفتن (Avere) كاملاً متد اول گردید