سکولاریسم و کشف حجاب در ایران

مصطفی كمال آتاتورك در اثراقدامات تدریجی و آشكار توانسته بود به عمر امپراطوری عثمانی پایان دهد و كشور كوچك تركیه را بنیان نهد ، برآن شد تا كشور تركیه را در مسیر نوسازی قرار دهد ؛ نوسازی كه مصطفی كمال خواستار آن بود ، در واقع غربی سازی بود و در این راستا می بایست تمام سنتها از بین می رفت . وی برای رسیدن به این هدف، مبارزه گسترده با مذهب و نیروهایی مذهبی انجام داد و اسلام رسمی را بطور كامل از جامعه تركیه پاك كرد . در كنار اقدامات مصطفی كمال ؛ وابستگی روحانیون سنی به دولت و عدم استقلال سیاسی و مالی این زمینه را برای مصطفی كمال فراهم آورد تا بتواند با تركیب سیاست پنهان و آشكار تركیه را به یك كشور سكولار تبدیل كند .

از طرف دیگر در ایران نیز رضاشاه به زعم خود برآن شد تا جامعه ایران را همانند تركیه بسوی تمدن و نوسازی هدایت كند . در راستای چنین اقدامی طبیعی بود كه از طرف روحانیون كه به عنوان ترویج دهندگان دین در جامعه محسوب می شدند ،در مقابل چنین اقدامی مقاومت صورت گیرد ، استقلال سیاسی، اقتصادی به روحانیون این كمك را می كرد تا در مقابل سیاستهای نوسازی رضاشاه كه توأم با دین زدایی بود مقاومت كنند .

استقلال یكی از بزرگترین امتیازات روحانیت شیعه درمقایسه با روحانیت سنی است .چه در دوره صفویه، چه در دوره هایی افشاریه و زندیه و قاجاریه و چه در دوره پهلوی، روحانیت اگر چه متفاوت اندیشیدند ولی هیچ گاه زیر بار زور و دستور و ابلاغیه و فرمان شاهی نرفت. نتنها این وضعیت و آرمان را حفظ كرد بلكه در شرایط مقتضی با قدرت ظالمانه مبارزه كرد و برای ایجاد فضایی مساعد تر برای دینداری و دین مداری ، با حاكمان در افتاد و نهایتاً كوشید تا نظامی اسلامی برمبنای دین و مردم تأسیس كند . از دوره های بسیار سخت و طاقت- فرسا برای روحانیت ، دوره حكومت بیست ساله رضاخان بود . در این دوره روحانیت با شدیدترین برخوردها وعمیق ترین موانع مواجه شد . رضاخان كه سودای ترقی و پیشرفت ایران به مانند كشورهای اروپایی را درسر داشت ، سعی می كرد مهمترین موانع را كه به زعم او مذهب و روحانیت بود ، از میان بردارد . او علاوه بر مقابله های خشن و زورمندانه با روحانیت ، بر آن بود تا تمام نمادهای مذهبی را از جامعه حذف كند . رضاشاه برای از بین بردن مذهب و نیروهایی مذهبی از تمام امكانات استفاده می كرد تا هرچه زودتر به زعم خویش كشور را به دروازه های ترقی برساند .

در پژوهش حاضر با مطالعه اقدامات ضد دینی در ایران و تركیه كه نهایتاً جامعه را به سوی سكولاریسم هدایت می كرد ، آشنا خواهیم شد . و همچنین در این پژوهش سیاست های رضاشاه و آتاتورك را در مقابل مذهب و نیروهایی مذهبی بصورت مقایسه ای بررسی خواهیم كرد .

فهرست مطالب

چکیده.

فصل اول : کلیات

۱-۱) بیان مسأله

۲-۱) بررسی سوابق و ادبیات موضوع

۳-۱) اهداف پژوهش

۴-۱) اهمیت پژوهش

۵-۱) پرسش پژوهش

۱-۵-۱) پرسش اصلی

۲-۵-۱) پرسش های فرعی

۶-۱) فرضیه.

۷-۱) تعریف متغیرها و مفاهیم وعملیاتی

۸-۱) روش پژوهش

۹-۱) سازماندهی پژوهش

فصل دوم : دیدگاه های نظری

۱-۲) تعریف نوسازی

۱-۲-۲) نوسازی روانشناختی

۲-۲-۲) نوسازی اجتماعی

۳-۲-۲) نوسازی سیاسی

۱-۳-۲) آگوست کنت (۱۷۹۸-۱۸۵۷).

۲-۳-۲) کارل مارکس (۱۸۱۸-۱۸۸۳).

۳-۳-۲) هربرت اسپنسر(۱۸۲۰-۱۹۰۳).

۴-۳-۲) امیل دورکیم(۱۸۵۸-۱۹۱۷).

۵-۳-۲) ماکس وبر (۱۸۶۴-۱۹۲۰).

۶-۳-۲) تالکوت پارسونز.

۱-۶-۳-۲) تیپ بندی جوامع از نظر پاسونز.

۷-۳-۲) نیل اسملسر.

۸-۳-۲) برینگتون مور.

جمع بندی..

فصل سوم : سیاست های ضد مذهبی رضاشاه در ایران..

۱-۳) کودکی رضاخان..

۲-۳) دیدگاههای مختلف در مورد زمینه وقوع کودتای ۱۲۹۹٫

۴-۳) گفتمان فکری غرب و ورود آن به ایران..

۱-۴-۳) آخوند زاده (۱۸۱۲-۱۸۷۸م|۱۲۲۸-۱۲۹۵ق).

۲-۴-۳) میرزا ملکم خان (۱۸۳۳-۱۹۰۹|۱۲۴۹-۱۳۲۶ق).

۳-۴-۳) عبدالرحیم طالبوف (۱۸۳۴-۱۹۱۱م|۱۲۵۰-۱۳۲۹ق).

۱-۴-۴-۳) طالبوف : دین و روحانیت..

جمع بندی..

۱-۵-۳) رضاخان و مذهب..

۲-۵-۳) سیاست ضد مذهبی رضاشاه.

۳-۵-۳) مقابله با روحانیت..

۴-۵-۳) مقابله با مذهب..

۱-۶-۳) کشف حجاب..

۲-۶-۳) قیام مسجد گوهرشاد.

۳-۶-۳) طرح متحدالشکل البسه.

۴-۶-۳) دانشکده معقول و منقول..

۵-۶-۳) مؤسسه وعظ و خطابه.

۷-۶-۳) طرح اداره اوقاف..

۸-۶-۳) تخریب مدارس علمی و مساجد و…

۹-۶-۳) تغییر ماههای قمری به ماههای شمسی و…

جمع بندی..

فصل چهارم: سیاست های مصطفی کمال در مقابل مذهب و نیروهای مذهبی..

۱-۴) زندگی نامه مصطفی کمال آتاتورک…

۱-۱-۴) نحوه به قدرت رسیدن آتاتورک…

۲-۴) اندیشه های تجددگرایی در ترکهای جوان..

۱-۲-۴) ضیاء گوکالپ و ناسیونالیسم ترک…

۳-۴) مصطفی کمال و سلطنت..

۴-۴) مصطفی کمال و خلافت..

۱-۴-۴) تخریب مساجد و اماکن مذهبی..

۲-۴-۴) مقابله با دراویشان..

۳-۴-۴) دگرگونی پوشاک…

۴-۴-۴) دگرگونی حقوقی..

جمع بندی..

نتیجه گیری بخش دوم : مقایسه سیاستهای ضد مذهبی در ایران و ترکیه.

وجوه تشابه.

پیشینه نوسازی..

وجوه اختلاف:

تفاوت در شیوه عمل..

تفاوت در ساختار سیاسی دو کشور.

فصل پنجم : دین و سازمان روحانیت در ایران..

مذهب شیعه.

۱-۱-۵) رهبری شیعیان در دوران غیبت..

۲-۱-۵) سازمان مذهبی شیعه.

۳-۱-۵) منابع مالی روحانیون شیعه.

۴-۱-۵) تشکیلات حکومتی روحانیون..

۵-۱-۵) اصولیون و اخباریون..

۱-۵-۱-۵) ویژگیهای مکتب اصول..

فصل ششم: دین و سازمان روحانیت در ترکیه.

۱-۶) مذهب رسمی..

۲-۶) ادیان ،مذاهب و طریقتهای موجود در ترکیه.

۱-۲-۶) شیعیان..

طریقت ها و داراویش…

۱-۳-۶) علویان..

۲-۳-۶) بکتاشیه.

۳-۳-۶) طریقت نقشبندیه.

۴-۳-۶) طریقت نورجی ها

۵-۳-۶) سلیمانجی ها

۶-۳-۶) طریقت تیجانیه.

۷-۳-۶) طریقت مولویه.

۴-۶) اقلیتهای غیر مسلمان..

۱-۴-۶) مسیحیان..

جمع بندی..

نتیجه گیری بخش سوم :

تفاوتهای دین و سازمان روحانیت در ایران و ترکیه.

میزان همگرایی مذهبی..

میزان مبارزه جویی..

میزان استقلال سیاسی و مالی..

فصل هفتم : مقاومت در برابر سیاستهای نوسازی در ایران..

۱-۷) تأسیس جمهوری..

۲-۷) آیة الله نائینی..

۳-۷) آیةالله سید ابوالحسن اصفهانی..

۴-۷) آیةالله شیخ عبدالکریم حائری یزدی..

۱-۴-۷)موضع آیةالله حائری در برابرمسایل سیاسی واجتماعی کشور.

۵-۷) آیةالله شیخ محمد تقی بافقی..

۶-۷) طرقت ها و دراویش…

جمع بندی..

فصل هشتم : مقاومت در برابر سیاست های آتاتورک

۱-۸) مقاومت جدی صورت نگرفت

۲-۸) شورش شیخ سعید.

نتیجه گیری بخش چهارم :

مقایسه مقاومت در ایران و ترکیه در برابر سیاست های ضد مذهبی..

توانای بسیج اجتماعی..

منابع مآخذ.

منابع انگلیسی..

منابع ترکی استانبولی