سکولاریسم و کشب حجاب در ایران

چکیده
مصطفی كمال آتاتورك در اثراقدامات تدریجی و آشكار توانسته بود به عمر امپراطوری عثمانی پایان دهد و كشور كوچك تركیه را بنیان نهد ، برآن شد تا كشور تركیه را در مسیر نوسازی قرار دهد ؛ نوسازی كه مصطفی كمال خواستار آن بود ، در واقع غربی سازی بود و در این راستا می بایست تمام سنتها از بین می رفت . وی برای رسیدن به این هدف، مبارزه گسترده با مذهب و نیروهایی مذهبی انجام داد و اسلام رسمی را بطور كامل از جامعه تركیه پاك كرد . در كنار اقدامات مصطفی كمال ؛ وابستگی روحانیون سنی به دولت و عدم استقلال سیاسی و مالی این زمینه را برای مصطفی كمال فراهم آورد تا بتواند با تركیب سیاست پنهان و آشكار تركیه را به یك كشور سكولار تبدیل كند . 
از طرف دیگر در ایران نیز رضاشاه به زعم خود برآن شد تا جامعه ایران را همانند تركیه بسوی تمدن و نوسازی هدایت كند . در راستای چنین اقدامی طبیعی بود كه از طرف روحانیون كه به عنوان ترویج دهندگان دین در جامعه محسوب می شدند ،در مقابل چنین اقدامی مقاومت صورت گیرد ، استقلال سیاسی، اقتصادی به روحانیون این كمك را می كرد تا در مقابل سیاستهای نوسازی رضاشاه كه توأم با دین زدایی بود مقاومت كنند .
استقلال یكی از بزرگترین امتیازات روحانیت شیعه درمقایسه با روحانیت سنی است .چه در دوره صفویه، چه در دوره هایی افشاریه و زندیه و قاجاریه و چه در دوره پهلوی، روحانیت اگر چه متفاوت اندیشیدند ولی هیچ گاه زیر بار زور و دستور و ابلاغیه و فرمان شاهی نرفت. نتنها این وضعیت و آرمان را حفظ كرد بلكه در شرایط مقتضی با قدرت ظالمانه مبارزه كرد و برای ایجاد فضایی مساعد تر برای دینداری و دین مداری ، با حاكمان در افتاد و نهایتاً 
كوشید تا نظامی اسلامی برمبنای دین و مردم تأسیس كند . از دوره های بسیار سخت و طاقت- فرسا برای روحانیت ، دوره حكومت بیست ساله رضاخان بود . در این دوره روحانیت با شدیدترین برخوردها وعمیق ترین موانع مواجه شد . رضاخان كه سودای ترقی و پیشرفت ایران به مانند كشورهای اروپایی را درسر داشت ، سعی می كرد مهمترین موانع را كه به زعم او مذهب و روحانیت بود ، از میان بردارد . او علاوه بر مقابله های خشن و زورمندانه با روحانیت ، بر آن بود تا تمام نمادهای مذهبی را از جامعه حذف كند . رضاشاه برای از بین بردن مذهب و نیروهایی مذهبی از تمام امكانات استفاده می كرد تا هرچه زودتر به زعم خویش كشور را به دروازه های ترقی برساند .
در پژوهش حاضر با مطالعه اقدامات ضد دینی در ایران و تركیه كه نهایتاً جامعه را به سوی سكولاریسم هدایت می كرد ، آشنا خواهیم شد . و همچنین در این پژوهش سیاست های رضاشاه و آتاتورك را در مقابل مذهب و نیروهایی مذهبی بصورت مقایسه ای بررسی خواهیم 
كرد.
فصل اول : كلیات
معرفی روش و ماهیت تحقیق كه معمولاً به شكل طرح تحقیق یا طرح پژوهش ارائه می شود موجب می شود كه محقق و خواننده بر محتوا و شكل تحقیق تسلط و احاطه داشته باشند . با معرفی روش و ماهیت تحقیق است كه ارزیابی و قضاوت در توفیق یا عدم توفیق نتایج علمی تحقیق براساس هدف و روش اعلامی میسر می شود براساس چنین ضرورتی دربخش ابتدایی این پژوهش طرح مسأله - تاریخچه موضوع - هدف و قلمرو تحقیق - بیان فرضیه - روش گردآوری داده ها و تجزیه و تحلیل آنها – سازماندهی تحقیق و سایر مسائل به منظور تبین و تحدید و تدقیق و تعمیق موضوع مورد بررسی قرارمی گیرد . 

1-1) بیان مسأله 

تاریخ بزرگترین منبع شناخت ، سرشارترین ذخیره تجربه اندوزی و مؤثرترین وسیله 

عبرت گیری برای گام برداشتن در حال و روشن نمودن تصویر آینده است . تاریخ بستری 

است كه ما را با منابع اصلی اندیشه ها و ریشه تحولات آشنا می سازد . از این رو درمراجعه به تاریخ بایستی بسیار دقیق بود و به ابعاد و زمینه های فكری – سیاسی –  اقتصادی و فرهنگی و بین الملی حوادث و تحولات توجه نمود .
تاریخ معاصر ایران و تركیه نیز از نظرمحتوا و مضمون یاسی، اجتماعی و فرهنگی و كیفیت تحولات و فراز و فرودهای آن به خصوص در زمینه تعامل دین و دولت دربردارنده 

حوادث و تجربیات مهمی است كه آگاهی دقیق از آنها میتواند برای ما در پیمودن راه دشوار 

در مقطع حساس كنونی مفید باشد و بی توجهی به آن موجب ضرر و زیان خواهد شد . 

جنبش ها و انقلاب های مهم در تاریخ اسلام و بویژه در ایران و تركیه با رهبری و 

حمایت روحانیون همراه بوده است . تحریم تنباكو – انقلاب مشروطیت و جنبش های 

مقطعی در شهرهای مختلف ایران عموماً به رهبری روحانیت و تحت تأثیر مستقیم عنصر 

دین صورت گرفته است ؛ در تاریخ اجتماعی ، سیاسی عثمانی و سپس تركیه هم دین  و روحانیت نقش مهمی داشته اند . 
اعلان جنگ عثمانی به مصر در سا ل 1516 با فتوای شیخ الاسلام علی جمالی صورت گرفته است . در دولت عثمانی شماری از پادشاهان براساس فتوای شیخ الاسلام ها از قدرت و سلطنت خلع شده اند .سلطان سلیم سوم و سلطان عبدالعزیز دوم و سلطان عبد- الحمید دوم با فتوا خلع شده اند . 

همچنین قیام شیخ رجب و شورش شهر سیواس درمركز تركیه و قیام شیخ سعید در 

شرق تركیه ( پس از تشكیل تركیه جدید) با رهبری وهدایت روحانیون صورت گرفته است . 

به قدرت رسیدن مصطفی كمال پاشا در تركیه و همچنین رضاخان در ایران از جمله 

حوادث مهم تاریخی است كه سرآغاز وسرمنشاء تحولات سیاسی اجتماعی و فرهنگی بزرگی دراین دو كشور به شمار می آید . به قدرت رسیدن مصطفی كمال پاشا و رضاخان در كنار شرایط داخلی ناشی از شرایط و تحولات بین الملی پس ازجنگ جهانی اول وانقلاب بلشویكی در روسیه محسوب می شود . در دوران زمامداری مصطفی كمال پاشا و رضاخان ؛ كشور ایران و تركیه وارد مسیری متفاوت از سیرتاریخی خود شد . گسترش یافتن وابستگی های فرهنگی ایران و تركیه به غرب و ترویج غربگرایی و خود باختگی و پی گیری سیاست های تجدد گرایانه از طریق تضیف مذهب و از بین بردن دین و نیروهای مذهبی و همچنین تشكیل ارتش مدرن برای از بین بردن مخالفان از مهمترین رویدادهایی است كه با این دوران آغاز می شود . 

در ایران و تركیه هر چند كه روند تجدد گرایی از زمانهایی بسیار دوری آغاز شده بود ولی در دوران حاكمیت رضاشاه و مصطفی كمال حركت به سوی غرب و غرب گرایی 
بیشتر و با جدّیت و در قالب یك دولت متمركز و مدرن دنبال گردید . برای رسیدن به چنین آرمانی هرچیزی كه دركشوراحساس می شد در برابر نوسازی مقاومت خواهد كرد به سرعت از بین برده می شد .
قرن هیجدهم میلادی سرآغاز فصل نوینی در تاریخ كشورهای اسلامی محسوب می- شود . در این قرن دنیای اسلام شاهد رشد و قدرت نمایی رقیبی در مقابل خود شد كه تا آن 

زمان در روابط بین دنیای اسلام با ممالك غیر مسلمان بی سابقه بود . در جوار و همسایگی 

اروپا سرزمینهای مسلمان نشینی قرار داشتند كه تا آن زمان عمدتاً تحت كنترل امپراطوری 

كهن عثمانی قرار داشتند . امپراطوری قدرتمندی كه تا یك قرن قبل از آن توانسته بود تا مركز

اروپا پیشروی كند . ولی از قرن هیجدهم اوضاع به تدریج عوض می شود دولتهای اروپایی
درسایه ثروت عظیم به دست آمده ازممالك و مستعمرات خود در قاره آمریكا، آفریقا و آسیا و نیز رشد و پیشرفت تكنولوژی وعلوم جدید در آن قاره دارای آنچنان قدرتی شدند كه خود را برای تهاجمی سنگین و همه جانبه به همسایگان مسلمان نشین خود به قدركافی قدرتمند دیدند. 

تا اوایل قرن 19 بسیاری از مناطق مسلمان نشین تحت كنترل اروپایان قرار گرفت . 
ایران از بخش شمال مورد حمله روس قرارگرفت و بخش قابل توجهی ازقلمرو خود را از دست داد.دركشورعثمانی سطح درگیری بسیار وسیع بود ازقرن هیجدهم به بعد كلیه تصرفات عثمانی تركی در اروپای شرقی – خاورمیانه – آفریقا و همچنین قفقاز مورد تهاجم دولتهای اروپایی قرار گرفته بود و هراز چند گاهی بخشهایی از قلمرو عثمانی در مواجهه با یكی از دول اروپایی از دست می رفت.