حوادث بعد از مرگ نادر و ظهور سلسله زندیه

بعد از قتل نادرشاه سپاهی كه توسط او به وجود آمده بود متلاشی شد. قتل نادر مورد قبول و تأئید همة سران سپاه قرار گرفت جز احمدخان درانی كه با نیروی ده هزار نفری خود و با دست اندازی به قسمتی از غنایم به دست آمده از هندوستان، تمام ایالت افغانستان را زیر فرمان خود در آورد و هرات و مشهد را نیز تسخیر كرد. از طرف دیگر عادل شاه، برادر زاده ی نادر، با انتشار اعلامیه ای مسدولیت قتل ظالمی مثل نادر را خود بر عهده گرفت و با كشتار تمام اعضای خانواده نادر (جز شاهرخ میرزا فرزند چهارده ساله رضا قلی میرزا) خود را عادل شاه نامید؛ ولی پس از سلطنتی كوتاه و بی حادثه، به دست برادرش كور شد و بعد هر دو توسط سربازان خود اسیر و معدوم شدند و نوبت به پادشاهی شاهرخ میرزای نوجوان رسید كه آن هم در نبرد با مدعی دیگری كور گشت و مدعی بعدی كه محمد نامی بود هم نتوانست كاری از پیش برد و توسط یوسفعلی خان از سرداران شاهرخ كشته شد و زمانی بعد دو مدعی دیگر، یوسفعلی خان را كه نایب السلطنه ی شاهرخ شده بود خلع و طبق معمول كور كردند و كمی بعد خود این دو رئیس با یكدیگر به جنگ پرداخته و علم خان، جد خاندان علم، جعفرخان را مغلوب نمود، تا نام وی بر فهرست اسامی كوران قبلی افزوده شود.
چندی بعد خود میرعلم خان از احمدشاه درانی شكست خورد و نمی دانم كور یا غیر كور كشته شد. این بخش دردناك و فاجعه بار از آن جهت نوشته شد تا نسل حاضر بداند كه پدران وی در چه شرایطی مبارزه و زندگی می كردند؟
به راستی وقتی كه رهبران و مدیران مملكت در كمتر از یك سال و نیم این همه كور و كشته می شوند، وضع كشور و مردم عادی و مفلوك را می توان مجسم كرد. یعنی وقتی چنین بلبشویی در رأس مملكت است ملسم بدانید در هر كوره دهی هم همین بساط در مقیاس كوچك تری برپاست.بی خبری اكثر مردم از گذشته، موجب توقع های عجیب و غریب شده است؛ به راستی اگر دیروزمان و امروزمان را نشنامسی، چه گونه می توانیم فردایمان را بنا كنیم؟
مدعی دیگر قدرت و سلطنت، محمد حسن خان قاجار فرزند فتحعلی خان قاجار از سران ایل قاجار بود كه درش به دست نادر مقتول شده بود. او استرآباد (گرگان فعلی) را تصرف كرد و به مخالفت با احمد شاه درانی پرداخت. در همین حال سرباز گمنام دیگری به كمك استعداد ذاتی خویش توانست خودی نشان بدهد و عده ای را به دور خود جمع كند و در خدمت علیمردان خان از رؤسای ایل بختیاری در بیاید و منتظر بماند تا بعد از مرگ علیمردان خان فرمانروای جنوب ایران بشود. این شخص همان كریم خان زند پایه گذار سلسله ی كوتاه عمر زندیان است. كریم خان توانست طی چند سال تمامی مدعیان داخلی سلطنت را سركوب كرده با آوازه ای كه از رفتار انسانی خود یافته بود مورد توجه ایرانیان قرار گیرد. وی در سال 1750 در شیراز به تخت سلطنت نشست و مورد محبت مردم بود و به جای لقب شاه، خودش را «وكیل الرعایا» نامید. روی هم رفته وی به لحاظ رفتار مهربانانه از معدود پادشاهان خوشنام كشور است. او از سواد بی بهره بود ولی در عین حال از هوشمندی و زیركی خاصی برخوردار بود. در طول سلطنت بیست و نه ساله اش و به ویژه چهارده سال آخر عمرش سلطان بی مدعی كشور بود. رفتارش، به علت خصلت ایلیاتی او، بسیار ساده و خودمانی بود و اهالی شیراز در دوره ی او به استراحت و آرامش كه به راستی به آن نیازمند بودند دست رسی یافتند. وقتی كریم خان در سال 1779 به مرگ طبیعی وفات یافت، مردم بی آلایش برایش غم خواری و سوگواری كردند و این اظهار هم دردی و تجلیل، پاداش مهربانی و شفقت و مداراگری او بود. بعد از مرگ كریم خان وكیل، تراژدی چندین بار تكرار شده‌ی تاریخ ما، دوباره روی نمود.«جنگ قدرت» بر سر تسخیر حكومت آغاز شد. زكی خان، برادر ناتنی كریم خان سر به شورش برداشت و زمام امور را در دست گرفت. قساوتی كه این مرد در برخورد با مغلوبان خود به خرج داد، نام او را به عنوان یكی از منفورترین امرای ایران به یادگار گذاشت. از طرف دیگر، صادق خان با مرگ برادرش كریم خان به فكر میراث او افتاد. علی مراد برادر زاده ی زكی خان نیز در اصفهان برای خود حكومتی تشكیل داد. زنجیره ی بگیر و ببندها و چشم در آوردن ها دوباره شروع شد. از آن طرف آغامحمدخان قاجار هم برای خودش قدرتی به هم زده بود. جنگ و گریز و كشتار در مدتی كمتر از ده سال سراسر كشور را فرا گرفت. لطف علی خان نوه‌ی صادق خان مطرح ترین مدعی این دوره است كه به علت رشادت هایی كه در جنگ های نابرابر از خود نشان داد و نیز به سبب چهره ی معصوم زیبایی كه داشت مورد محبت ایرانیان بود. وی توانست با كمك عرب های بوشهر خود را به شیراز برساند و حكمران آن جا، صید مرادخان را به قتل برساند و خود بر تخت بنشیند. آغا محمدخان، رئیس جدید ایل قاجار، به شیراز حمله كرد ولی كاری از پیش نبرد و به تهران برگشت.