بررسی امكان كاربرد سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC) در صنعت تراكتور سازی ایران

با توجه به پیشرفت سریع فن آوری ها و افزایش روزافزون رقابت در صحنه جهانی, شركتها برای دستیابی به بازار پایدار, مكرر درصدد افزایش بهره وری خود جهت تقویت توان رقابتی می باشند. لذا از تكنولوژی روز, در جهت دستیابی به اهداف مورد نظر استفاده می نمایند.

سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت ABC (Activity  Based  costing) در واقع یكی از ابزارهای قدرتمند و مفید جهت دستیابی به اهداف شركتها در حفظ توان رقابتی می باشد. این سیستم با شناسایی و اندازه گیری ارزش منابعی كه در راستای اجرای فعالیتهای شركت به مصرف می رسد, شناسایی و حذف فعالیتهای فاقد ارزش افزوده كمك شایانی در صرفه جویی هزینه ها نموده و باعث افزایش كارآئی عملیات و در نهایت افزایش سودآوری شركت می گردد.

هدف اصلی تحقیق حاضر بررسی عوامل موثر بر امكان به كارگیری سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت(ABC) در صنعت تراكتورسازی ایران می باشدكه فرضیه اصلی  دراین تحقیق  " اجرای سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت در صنعت تراكتور سازی امكان پذیر است ." می باشد كه علاوه بر آن این پژوهش شامل 8 فرضیه فرعی بشرح زیر می باشد :

1- در صنعت تراكتورسازی ایران سهم سربار تولید بالاست.

2- در صنعت تراكتورسازی ایران پیچیدگی تولید محصولات وجود دارد.

3- در صنعت تراكتورسازی ایران تنوع تولید محصولات وجود دارد.

4- در صنعت تراكتورسازی ایران تنوع حجم تولید محصولات وجود دارد.

5- در صنعت تراكتورسازی ایران تنوع اندازه فیزیكی تولید محصولات وجود دارد.

6- در صنعت تراكتورسازی ایران پیچیدگی مواد اولیه مصرفی وجود دارد.

7- در صنعت تراكتورسازی ایران سهم موجودی كالای ساخته شده و نیم ساخته در پایان دوره قابل توجه است.

8- در صنعت تراكتورسازی ایران امكان شناسایی انباره های هزینه و عوامل موجد هزینه وجود دارد.

 در این پژوهش جامعه ی آماری شامل شركتهای زیر مجموعه صنعت تراكتور سازی ایران ( شركت مادر ) می باشد كه عبارتند از:

شركت موتور سازان، شركت ریخته گران، شركت آهنگری، شركت ماشین آلات صنعتی، شركت تراكتور سازی ارومیه و سنندج .

برای جمع آوری بخشی از اطلاعات مورد نیاز جهت تأیید یا رد فرضیه های تحقیق از پرسشنامه ی پژوهشگر ساخته استفاده شده است كه شامل دو بخش (سئوالات عمومی و تخصصی) است كه سئوالات تخصصی آن از 24 سئوال تشكیل شده است و تعداد كل پرسشنامه های توزیعی70 مورد بوده كه15 مورد به علت عدم همكاری مسئولین وصول نگردید و5 مورد به علت ناقص بودن اطلاعات كنار گذاشته شده و اطلاعات 50 مورد از   پرسشنامه ها برای تجزیه و تحلیل وارد نرم افزار SPSS گردیده كه برای تأیید یا رد فرضیه ی اصلی  و فرضیات فرعی از آزمون كای دو  استفاده شده است و نتیجه ی این پژوهش اینكه فرضیه ی اصلی با سطح اطمینان99/0 مورد تأیید قرار گرفته است.تائید فرضیه بدین معنی است كه امكان به كارگیری سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت در صنعت تراكتور سازی وجود دارد.

فهرست مطالب

تشكر و قدردانی

چكیده

پیشگفتار

فصل اول:‌كلیات تحقیق

1ـ1ـ مقدمه........................................................................................................................ 1

2ـ1ـ موضوع تحقیق........................................................................................................... 2

3ـ1ـ تشریح و بیان موضوع................................................................................................ 3

4ـ1ـ اهمیت موضوع تحقیق................................................................................................ 4

5ـ1ـ هدف و علت انتخاب موضوع..................................................................................... 5

6ـ1ـ فرضیه های تحقیق..................................................................................................... 6

7ـ1ـ قلمرو تحقیق............................................................................................................. 7

8ـ1ـ جامعه ی آماری......................................................................................................... 7

9ـ1ـ خلاصه ی فصل......................................................................................................... 8

10ـ1ـ تعاریف واژه ها و اصطلاحات.................................................................................. 8

فصل دوم: ادبیات و مبانی نظری تحقیق

1ـ2ـ گفتار اول: مفاهیم حسابداری و حسابداری سنتی

1ـ1ـ2ـ مقدمه.................................................................................................................... 10

2ـ1ـ2ـ تاریخچه ی حسابداری........................................................................................... 11

3ـ1ـ2ـ حسابداری از دیدگاه های گوناگون........................................................................... 12

4ـ1ـ2ـ حسابداری به عنوان یك سیستم اطلاعاتی................................................................. 13

5ـ1ـ2ـ تعریف حسابداری بهای تمام شده............................................................................ 15

6ـ1ـ2ـ عوامل موثر بر سیستم حسابداری بهای تمام شده....................................................... 21

7ـ1ـ2ـ دلایل استفاده از سربار جذب شده به جای سربار واقعی............................................. 23

8ـ1ـ2ـ تخصیص هزینه های دوایر خدمات پشتیبانی............................................................. 27 

2ـ2ـ گفتار دوم : سیستمهای هزینه یابی نوین ( ابزارهای نوین در مدیریت هزینه )

1ـ2ـ2ـ مقدمه.................................................................................................................... 35 

2ـ2ـ2ـ حسابداری مدیریت................................................................................................ 35

3ـ2ـ2ـ هزینه یابی بر مبنای فعالیت (ABC)....................................................................... 39

2ـ3ـ2ـ2ـ تاریخچه ی هزینه یابی بر مبنای فعالیت................................................................ 40

1ـ2ـ3ـ2ـ2ـ نخستین نسل سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت................................................ 41

2ـ2ـ3ـ2ـ2ـ دومین نسل سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت ................................................. 45

3ـ2ـ3ـ2ـ2ـ سومین نسل سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت ................................................ 46

4ـ2ـ3ـ2ـ2ـ چهارمین نسل سیستم هزینه یابی بر مبنای فعالیت ............................................. 49

3ـ3ـ2ـ2ـ هزینه یابی بر مبنای فعالیت برای كمك به تصمیمات مدیریت ................................ 50

4ـ3ـ2ـ2ـ تمركز برای فعالیت ............................................................................................ 51

5ـ3ـ2ـ2ـ بازتاب صحت در استعمال منابع ......................................................................... 51

6ـ3ـ2ـ2ـ گرایش هزینه تحت روش (ABC) .................................................................... 52

7ـ3ـ2ـ2ـ سطوح فعالیت در سیستم (ABC) ..................................................................... 52

8ـ3ـ2ـ2ـ ردیابی هزینه در سیستم  (ABC) ...................................................................... 56

9ـ3ـ2ـ2ـ طراحی سیستم هزینه یابی بر مبای فعالیت ............................................................ 58

10ـ3ـ2ـ2ـ مزایا و محدودیتهای هزینه یابی بر مبنای فعالیت ................................................. 64

11ـ3ـ2ـ2ـ مقایسه ی سیستم سنتی با سیستم (ABC) ......................................................... 65

3ـ2ـ گفتار سوم: ویژگیهای صنعت تراكتور سازی ایران

1ـ3ـ2ـ تاریخچه مختصر شركت تراكتور سازی ایران............................................................. 67

2ـ3ـ2ـ هزینه یابی بر مبنای فعالیت در صنعت تراكتور سازی ایران......................................... 68

3ـ3ـ2ـ كاربرد هزینه یابی بر مبنای فعالیت........................................................................... 69

4ـ2ـ گفتار چهارم: تحقیقات انجام شده در زمینه سیستم حسابداری هزینه یابی برمبنای فعالیت 

1ـ4ـ2ـ پیشینه تحقیق ........................................................................................................ 73

5ـ2ـ تعاریف واژه ها و اصطلاحات.................................................................................... 75

فصل سوم: متدولوژی  تحقیق

1ـ3ـ روش تحقیق............................................................................................................. 76

2ـ3ـ اهداف تحقیق............................................................................................................ 76

3ـ3ـ فرضیات تحقیق......................................................................................................... 77

4ـ3ـ جامعه ی آماری......................................................................................................... 78

5ـ3ـ ابزار اندازه گیری و روشهای جمع آوری اطلاعات........................................................ 79

6ـ3ـ اعتبار و روائی ابزار اندازه گیری.................................................................................. 80

7ـ3ـ روش آماری.............................................................................................................. 81

فصل چهارم: آزمون فرضیات و تجزیه و تحلیل داده ها

1ـ4ـ مقدمه:....................................................................................................................... 83

2ـ4ـ ارائه جدول و تلخیص اطلاعات ................................................................................. 84

3ـ4ـ تجزیه و تحلیل فرضیات و سئوالات پرسشنامه ............................................................ 86

فصل پنجم: نتیجه گیری و پیشنهادهای تحقیق

1ـ5ـ نتیجه گیری .............................................................................................................. 128

2ـ 5ـ پیشنهادات پژوهش................................................................................................... 129

3ـ 5ـ پیشنهاد برای تحقیقات آتی ...................................................................................... 130

4ـ5ـ محدودیتهای تحقیق .................................................................................................. 130

فصل ششم: جداول و پیوستها

1ـ6ـ اطلاعات پرسشنامه

2ـ6ـ جداول و نمودار مقایسه ای شركتهای تراكتور سازی

3ـ6ـ جدول آزمون آلفای كرونباخ

 منابع و مآخذ 

فهرست جداول

جدول 1ـ4ـ ارائه سئوالات به تفكیك فرضیه......................................................................... 84

جدول 2ـ4ـ ارائه سئوالات به تفكیك فرضیه......................................................................... 85

جدول 3ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (1).................................................................... 88

جدول 4ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (2).................................................................... 89

جدول 5ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (3).................................................................... 90

جدول 6ـ4ـ جدول تركیبی مربوط به فرضیه شماره (1)......................................................... 91

جدول 7ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (4).................................................................... 93

جدول 8ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (5).................................................................... 94

جدول 9ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (6).................................................................... 95

جدول 10ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (7).................................................................. 96

جدول 11ـ4ـ جدول تركیبی مربوط به فرضیه شماره (2)....................................................... 97

جدول 12ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (8).................................................................. 99

جدول 13ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (9).................................................................. 100

جدول 14ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (10)................................................................ 101

جدول 15ـ4ـ جدول تركیبی مربوط به فرضیه شماره (3)....................................................... 102

جدول 16ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (11)................................................................ 104

جدول 17ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (12)................................................................ 105

جدول 18ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (13)................................................................ 106

جدول 19ـ4ـ جدول تركیبی مربوط به فرضیه شماره (4)....................................................... 107

جدول 20ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (14)................................................................ 109

جدول 21ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (15)................................................................ 110

جدول 22ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (16)................................................................ 111

جدول 23ـ4ـ جدول تركیبی مربوط به فرضیه شماره (5)....................................................... 112

جدول 24ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (17)................................................................ 114

جدول 25ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (18)................................................................ 115

جدول 26ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (19)................................................................ 116

جدول 27ـ4ـ جدول تركیبی مربوط به فرضیه شماره (6)....................................................... 117

جدول 28ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (23)................................................................ 119

جدول 29ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (24)................................................................ 120

جدول 30ـ4ـ جدول تركیبی مربوط به فرضیه شماره (7)....................................................... 121

جدول 31ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (20)................................................................ 123

جدول 32ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (21)................................................................ 124

جدول 33ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (22)................................................................ 125

جدول 34ـ4ـ جدول تركیبی مربوط به فرضیه شماره  (8)...................................................... 126

فهرست نمودارها

نمودار 1ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (1).................................................................... 88 

نمودار 2ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (2)  .................................................................. 89

نمودار 3ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (3)  .................................................................. 90

نمودار 4ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (4)  .................................................................. 93

نمودار 5ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (5)  .................................................................. 94

نمودار 6ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (6)  .................................................................. 95

نمودار 7ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (7)  .................................................................. 96

نمودار 8ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (8)  .................................................................. 99

نمودار 9ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (9)  .................................................................. 100

نمودار 10ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (10)  .............................................................. 101

نمودار 11ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (11)  .............................................................. 104

نمودار 12ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (12)  .............................................................. 105

نمودار 13ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (13)  .............................................................. 107

نمودار 14ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (14)  .............................................................. 109

نمودار 15ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (15)  .............................................................. 110

نمودار 16ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (16)  .............................................................. 111

نمودار 17ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (17)  .............................................................. 114

نمودار 18ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (18)  .............................................................. 115

نمودار 19ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (19)  .............................................................. 116

نمودار 20ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (20)  .............................................................. 119

نمودار 21ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (21)  .............................................................. 120

نمودار 22ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (22)  .............................................................. 123

نمودار 23ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (23)  .............................................................. 124

نمودار 24ـ4ـ توزیع درصد و فراوانی سئوال (24)  .............................................................. 125